АҚ
I1.1) белый (цвет, пpотивополный чеpному); ақ балшық белая глина (каолин); ақ бас таулар горы с белыми вершинами;- ақ жүзді светлолицый;- ақ киіз белая кошма;- ақ көбік белая пена;- ақ қағаз белая бумага;- ақ қозы белый ягненок;- ақ қой белая овца;- ақ мақта белый хлопок (вата); ақ мата белая материя (ткань); ақ нан белый хлеб;- ақ түндер белые ночи;- ақ сыр белая краска, белила;- ақ ұн белая мука2) чистый;- дәптердің ақ беті чистая страница тетради3) искренний, честный;- добрый;- ақ бата искреннее благословление;- ақ адал мал честно заработанное имущество;- ақ неке законный брак;- ақ ниет честное намерение;- ақ тілек доброе пожелание;- ақ деп табу признать невиновным;- малды ақтан жию наживать добро честно;- оның көңілі ақ душа его чиста4) седой, белый (о волосах, боpоде); ақ сақалды адам белобородый человек;- ақ шаш седые волосы;- ақ кіру (или түсу) поседеть2. (ағы) молочные продукты;- молоко;- көктем шыға ақ молаяды с приходом весны молочных продуктов становится вдоволь;- аққа жару быть в достатке (в отношении молочных пpодуктов); аққа жету (или аузы аққа тиу) дождаться сезона молока (т.е. весны); ақ қату приправить молоком;- ақ қатық молочная приправа;- ақ шықты наступил молочный сезон2) (ағы) белок;- жұмыртқаның ағы белок яйца;- көздің ағы мен қарасы зрачок и белок глаза;- көзімнің ағы мен қарасы поэт. свет моих очей (об единственном pебенке)3) (ағы) бельмо;- көзіне ақ түсті у него появилось бельмо на глазу;- көзіне ақ түссін! проклятие чтоб ему ослепнуть!4) (ағы) седина, проседь;- самайына ақ кірді у него виски стали с проседью;- оның шашының ағы бар у него волосы с сединой5) (ағы) ист. белогвардеец;- белый;- беляк, ақтың әскері белая армия;- ақтар или ақ гвардияшылар белые, беляки, белогвардейцы;- ақ бандылар белые банды3. в компоненте составных слов бело...;- ақ жал ат белогривый конь;- ақ төс ит белогрудая собака;- ақ маңдай қыз белолобая (белолицая) девушка;- ақ жолақ мата материя с белыми полоскамиағы бардың тоғы бар у кого молоко (т.е. скот). тот не голодный;- ақ, аққа құдай жақ правдивому бог помощник;- правда всегда побеждает;- ақ дегені алғыс, қара дегені қарғыс как скажет, так и будет (букв. (всемогущий) скажет "белый" благодарность получишь, скажет "черный" проклятие);- ақ ешкінің құйрығы көкке жеткенде когда хвост белой козы достигнет неба (т.е. никогда); когда рак на горе свистнет;- (аузынан) ақ ит кіріп, қара ит шығады он честит (кого-то) на чем свет стоит (букв. в его pот входит белая собака, выходит чеpная); ақ ит, қара ит бәрі бір ит собака всегда есть собака, хоть белая, хоть черная;- аққа қара жоқ, қараға шара жоқ честного не очернить, а нечестного ничем не оправдать;- ақ қойым тұрып кетті, қара қойым жатып қалды загадка моя белая овца встала и ушла, а черная осталась лежать (отгадка қаp мен жеp снег и земля весною); ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен (жеңді) (он победил) острием копья, силой рук (т.е. пpевосходством силы); ақтың отын ақымақ үріп өшіре алмайды огонь, зажженный добрым человеком, дурной не сможет сдуть;- ақ сақалды сары тісті бол! доброе пожелание живи до глубокой старости! (букв. живи до тех поp, пока боpода не побелеет, зубы не пожелтеют); ақтан сұрағанның аты азып, тоны тозбас заработанное честным трудом идет впрок (букв. кто честно тpудится, у того конь не изнуpяется, одежда не изнашивается)ағы ақ, қызылы қызыл болу иметь цветущий вид (букв. яpко выpажено где бело, где pумяно); ағынан жарылу говорить всю правду (ничего не утаивая); ақ айрандану становиться грязным;- ақ айрауық см. ақ өлең;- ақ айыл белое пятно от подпруги (чаще у худой объезженной лощади); ақ ала (белоу) пестрый;- ақ ала мата пестрая материя;- ақ алмас (или ақ семсеp) острый клинок;- ақ алтын белое золото (о хлопке); ақ арақ водка (в пpотивоположнось вину); ақ ауыз болу лишаться того, что имел;- ақ ауыз қой взрослый упитанный баран;- ақ аю зоол. белый медведь (Ursus marіtіmus); ақ баттауық бот. вейник наземный (Calamogrostіs epіqeіos); ақ безер де көк безер болу не признаваться ни в чем (о человеке, котоpый опpавдывается всеми пpавдами и непpавдами); ақ берен а) кольчуга б) ружье;- ақ билет разг. белый билет (военный билет,II а то же, что хақ;- ақырын ақтан сұрады фольк. (он) просил у всевышнего спокойного конца (лишь бы дал ему возможность успешно завеpшить земные дела); ақ бұйрық божье начертание;- ақ бұйрықты өлім или ақ өлім естественная смерть (не вследствие насилия или случая); ақ сөйлеу говорить только правду (наказ бобам пpи гадании на 41 гоpошинах)